توافق‌نامه‌ای که از بدو تولد خود امیدهای زیادی را در صنعت‌خودرو کشور بیدار کرده بود؛ اما پایان خوشی نداشت.در همان سال یک موسسه بین‌المللی یکی از جامع‌ترین بررسی‌های بین‌المللی درباره ساختار اقتصادی ایران پس از توافق برجام را انجام داد. این گزارش بخشی مفصل را به صنعت‌خودرو کشور اختصاص داده بود.

این موسسه صنعت‌خودرو را نه ‌فقط به‌عنوان یک حوزه تولیدی، بلکه به‌عنوان یکی از موتورهای محرک رشد اشتغال، فناوری و صادرات در اقتصاد غیرنفتی ایران معرفی می‌کرد.

این موسسه در گزارش خود با معرفی برخی پیش‌نیازها، آینده بسیار روشنی را برای صنعت‌خودرو ایران ترسیم کرده بود؛ اما آن‌چه در عمل اتفاق افتاد، فاصله‌ای کهکشانی با این اهداف دارد. البته برجام برای صنعت‌خودرو کشور، آغاز خوبی داشت.

قبل از انعقاد این تفاهم‌نامه شرکای خارجی کاملا ایران را ترک کرده بودند، راه‌های واردات بسیار تنگ شده بود و به‌طور کلی صنعت‌خودرو در وضعیت خوبی به‌سر نمی‌برد. اما بعد از انعقاد برجام گویی ورق کاملا برگشت؛ به‌طوری ‌که سرمایه‌گذاران و شرکای خارجی راهی ایران شدند و قراردادهای خوبی نیز منعقد شد.

در همین حال راه ورود فناوری به صنعت‌خودرو کشور نیز هموار و واردات هم رونق گرفت.

از سوی دیگر ورود خودروهای خارجی فضای بازار خودرو ایران را رقابتی‌تر کرد. اما بعد از حدود دوسال ورق برگشت. دونالد ترامپ که آن زمان نامزد محافظه‌کار ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده بود، توانست نظر شهروندان آمریکایی را به‌خود جلب کرده و نخستین دوره ریاست‌جمهوری خود را آغاز کند.

زمان زیادی از روی کار آمدن ترامپ نگذشت که وی به‌طور رسمی ایالات‌متحده را از برجام خارج و تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کرد.

ناگهان تمامی آن گشایش‌ها به یکباره به‌پایان رسید و درهای بازشده دوباره بسته شدند. از آن زمان تاکنون صنعت‌خودرو ایران به‌تبع شرایط سیاسی و اقتصاد کلان و همچنان ضعف مدیریت که بر این صنعت حاکم بوده فراز و نشیب زیادی را طی کرده؛ اما در یک تصویر دورنما راه رشد قابل‌توجهی را طی نکرده است.

بر این اساس در سال ۹۵ موسسه مکنزی فرصت‌های پیش روی صنعت‌خودرو کشور را به‌تصویر کشید و این صنعت را موتور محرک رشد اقتصادی کشور نامید.

تحلیل این موسسه بر پایه این باور شکل گرفته بود که ایران از مجموعه‌ای از مزیت‌های نسبی بهره‌مند است؛ یعنی نیروی کار فنی و مهندسی فراوان، هزینه نیروی کار پایین‌تر از میانگین منطقه، دسترسی به انرژی ارزان و موقعیت جغرافیایی مطلوب برای صادرات به‌خاورمیانه و آسیای مرکزی.

در کنار این مزیت‌ها، فاصله تکنولوژیک با جهان نیز به‌روشنی در گزارش دیده می‌شود. مکنزی با اشاره به بهره‌وری پایین نیروی انسانی در صنعت‌خودرو یادآور شده بود که به ازای هر کارگر ایرانی کمتر از سه دستگاه خودرو تولید می‌شود؛ درحالی ‌که در آن زمان در کشورهای توسعه‌یافته این رقم بین ۱۲ تا ۱۵ دستگاه بود.

به‌بیان دیگر، حتی مزیت دستمزد پایین هم نمی‌تواند شکاف عظیم بهره‌وری را جبران کند. در مقابل، اگر این صنعت بتواند از طریق مشارکت با برندهای جهانی، بازسازی ساختار مدیریتی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش ظرفیت تحقیق و توسعه، سطح فناوری خود را بالا ببرد، می‌تواند نه‌تنها بازار داخلی را متنوع‌تر و رقابتی‌تر کند، بلکه به صادرکننده منطقه‌ای خودرو تبدیل شود.

ریزش قیمت جزئی مونتاژی‌ها در بازار

خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا ۲۰ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که ری‌را (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۸۶۵ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ موتور TU۳ (۸۵گانه) (۱۴۰۴) با ۸ میلیون‌تومان افزایش ۸۹۵ میلیون‌تومان، دنا پلاس (۵ دنده) (۱۴۰۴) با ۷ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۸۲ میلیون‌تومان، تارا ۶ دنده V۱ پلاس (۱۴۰۴) با ۷ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۲۷ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ دنده‌ای هیدرولیک (۸۵گانه) (۱۴۰۴) با ۶ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۱۳ میلیون‌تومان و ساینا GX دوگانه (۱۴۰۴) با ۵ میلیون‌‎تومان افزایش ۶۹۵ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد افت بهای ۱۰ و ۲۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که تیگارد X۳۵ پلاس (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۸۶۰ میلیون‌تومان، ام‌وی‌ام X۳۳ کراس اتومات (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۵۰۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی T۹ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش ۳ ‌میلیارد و ۴۸۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی J۷ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش ۲ ‌میلیارد و ۳۰۰ میلیون‌تومان و ام‌وی‌ام X۲۲ PRO دنده‌ای (۱۴۰۳) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۲۸۰ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.

همچنین در میان خودروهای وارداتی شاهد رشد بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش هیوندای توسان (۲۰۲۳) با ۱۰۰ میلیون‌تومان افزایش به ۵ ‌میلیارد و ۵۰ میلیون‌تومان، کیا K۵ توربو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۵ میلیارد و ۸۵۰ میلیون‌تومان، تویوتا کرولا - ۱۲۰۰ سی‌سی (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون‌تومان و نیسان سیلفی E-Power مکس ادیشن (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان افزایش به ۳ میلیارد و ۹۵۰ میلیون‌تومان رسید.